Beraat kararlarının bozulmasının ardından yeniden görülmeye başlanan Gezi Direnişi davasının ikinci duruşması 6 Ağustos Cuma günü görülecekti. Ancak hakim Mahmut Başbuğ duruşmayı 2 Ağustos’ta yaparak, çArşı davasıyla Gezi Direnişi davasının birleşmesine ve Kavala’nın tutukluluğunun devamına karar verdi. Çoktandır “hukuk sarmalı” ifadesiyle anılan davanın tek tutuklu sanığı Osman Kavala.
Kültür-sanat ve sinemaya katkılarıyla tanınan, sivil toplum ve insan hakları aktivisti Osman Kavala 4 Ağustos 2021 itibarıyla 1373 gündür cezaevinde. Dava hakkında farkındalık yaratmak ve uluslararası görünürlüğünü artırmak amacıyla başlatılan Osman Kavala’ya Özgürlük kampanyası kapsamında dünyanın dört bir yanında birçok etkinlik düzenlendi.
Kavala’yla dayanışma için kolektiflerin girişimi ve bireysel çabalarla bir araya gelindi, pek çok video mesaj üretildi, opera bestelendi, uluslararası festivalleri dolaşan bir kısa film çekildi. Belgesel sinemaya katkıları ile de tanınan Osman Kavala’nın dört yıla yaklaşan tutukluluk sürecini, ona destek için hazırlanan çalışmalar, yürütülen kampanyalar ve öne çıkan eylemlerle hatırlayalım istedik. Önce dava sürecini hızlıca gözden geçirelim.
FETÖ soruşturmaları ile 2014’te görevden alınan savcı Muammer Akkaş’ın hazırladığı iddianamenin “yeniden kıymetlendirilmesi” ile açılan Gezi Direnişi davasının tek tutuklu sanığı Osman Kavala, 18 Ekim 2017‘de Gaziantep’te gözaltına alındı. Gözaltı gerekçesi ilk başta öğrenilemedi, soruşturmanın gizli olduğu söylendi. 1 Kasım 2017‘de “hükümeti ortadan kaldırmaya teşebbüs” ve “anayasal düzeni ortadan kaldırmaya teşebbüs” suçlamalarıyla tutuklanarak Silivri Cezaevi’ne gönderildi.
Davada, Türkiye’de belgesel yapımını destekleyen sayılı fonlardan biri olan Yeni Film Fonu dahil birçok kültür projesini hayata geçiren Anadolu Kültür’ün yönetim kurulu başkanı olan Osman Kavala’yla birlikte yapımcı Çiğdem Mater, oyuncular Memet Ali Alabora ile Ayşe Pınar Alabora ve Taksim Dayanışması’ndan -daha önce Gezi Direnişi ile ilgili yargılanıp beraat etmiş olan- Mücella Yapıcı, Can Atalay, Tayfun Kahraman gibi isimlerin de aralarında bulunduğu 16 kişi yargılanmaktaydı. Davanın 18 Şubat 2020‘de Silivri’de görülen altıncı duruşmasında Kavala, Mater, Yapıcı, Atalay ve Karaman’ın da aralarında bulunduğu 10 sanık hakkında beraat karar verildi. Kavala, daha Silivri Cezaevi’nden çıkmadan 15 Temmuz darbe girişimiyle ilişkilendirildiği başka bir davadan gözaltına alındı. İstanbul 8. Sulh Ceza Hâkimliği’nce daha önce savcılık tarafından re’sen tahliye kararı verilen dosyadan yeniden tutuklandı.
Kavala’nın “kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiği” gerekçesiyle yaptığı bireysel başvuru 29 Aralık 2020‘de Anayasa Mahkemesi’nde (AYM) görüşüldü ve bir oy farkla, 7’ye 8 oy çokluğuyla ihlalin olmadığına karar verildi. 23 Mart 2021‘de AYM’nin gerekçeli kararı Resmî Gazete’de yayımlandı. Karşı oy sunanlardan AYM üyesi Engin Yıldırım, Kafka’nın ‘Dava’ romanındaki Josef K.’ya atıfta bulunarak Kavala’nın tutukluluk sürecini “Kafkaesk bir hukuk sarmalına” benzetiyor, Zühtü Arslan ise şu soruyu soruyordu: “Başvurucu (Kavala) devletin gizli kalması gereken hangi bilgilerini temin etmiştir?’ Bu sorunun cevabı ne tutuklama kararında ne de iddianamede bulunmaktadır.” Öte yandan, savcılık iddianamesinde ve iddianameye ithafen AYM’nin gerekçeli kararında Kavala’nın flash belleğinde bulunan üç belgeselin de ismi geçiyordu. Kavala, 18 Aralık 2020‘de yaptığı savunmada, herhangi bir suç unsuru barındırmayan bu filmlerin seyretmesi için kendisine gönderilmiş filmler olduğunu belirtmişti.
İstinaf mahkemesinde Ocak 2021‘de bozulan beraat kararlarının ardından Şubat 2021’de Kavala’nın “casusluk” suçlamasıyla yargılandığı dava dosyası da Gezi Direnişi davasıyla birleştirildi. Tekrar görülmeye başlanan Gezi Direnişi davasının 22 Mayıs 2021‘de yapılan ilk duruşmasında mahkeme ikiye karşı bir oyla Osman Kavala’nın tutukluluğuna devam kararı verdi. Beşiktaş’ın taraftar grubu Çarşı hakkında verilen beraat kararının Yargıtay tarafından bozulmasının ardından 35 sanığın yargılandığı Çarşı davası dosyası da 30 Temmuz 2021‘de Gezi Direnişi davası dosyasıyla birleştirildi.
Yeniden görülmeye başlanan Gezi Direnişi davasının 6 Ağustos 2021‘de yapılmasına hükmedilen ikinci duruşması, birleştirmeye onay verilmesi ve Kavala’nın tutukluluğunun bu bağlamda değerlendirilmesi gerekçesiyle hakim Mahmut Başbuğ’un kararıyla 2 Ağustos 2021‘de yapıldı. Duruşmada çArşı davasıyla Gezi Direnişi davasının birleştirilmesine karar verildi. Ayrıca Kavala’nın tutukluluğunun devamına hükmedilirken, yargılamanın ilk sürecinde Kavala’nın ev hapsi şartıyla tahliye edilmesi gerektiğini savunan hakim Başbuğ’un bu kez tutukluluğun devamı kararına muhalefet etmemesi dikkat çekti. Birleşen davaların ilk duruşması 8 Ekim 2021‘de İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülmeye başlanacak.
Sinemacılar Osman Kavala’yı Anlatıyor
Çeşitli hak örgütleri ve uluslararası temsilcileri, farklı disiplinlerden sanatçılar, çeşitli kültür-sanat kurumları, akademisyenler, siyasetçiler ve Osman Kavala’nın dostları davayı ilk gününden bu yana takip ediyor, eylem ve etkinliklerle Kavala’nın mücadelesine destek oluyorlar.
Documentarist tarafından Aralık 2017’de dokuzuncusu düzenlenen Hangi İnsan Hakları? Film Festivali kapsamında Sinemacılar Osman Kavala’yı Anlatıyor başlıklı bir forum yapıldı. Tütün Deposu’nda gerçekleştirilen, moderatörlüğünü Asena Günal üstlendiği toplantı Yeni Film Fonu aracılığıyla destek alan sinemacıların katılımıyla düzenlendi. Açılış konuşmasını yapan Necati Sönmez, Kavala’nın özellikle belgesel filmlere desteğinin büyük olduğuna dikkat çekerken, söz alan sinemacılar ise Kavala’nın proje fikirlerini ciddiyetle ve ilgiyle dinleyerek fikirlerini paylaşmasının ve onlar için yeni bağlantılar kurmasının önemine değindiler.
Osman Kavala Kimdir?
Osman Kavala’nın dostları, Kavala’nın hayatından kesitler sunan Osman Kavala Kimdir? adlı kısa bir animasyon film hazırladı. Animasyonda Kavala’nın eğitim yıllarından Türkiye’nin dört bir yanında yürüttüğü kültür sanat faaliyetlerine, yayınlarına ve söylemlerine yer verildi.
Kısa animasyon filmde imzası olan, Kavala’nın sanatçı dostları şöyle: Tan Cemal Genç, Murat Çelikkol, Didem Pekün, Asena Günal, Çiğdem Mater, Arsinee Khanjian, Özge Ersoy, Merve Ertufan, Evrim Kavcar, Ayça Telgeren.
Osman Kavala ve Salyangozlar: Bir Tecrit Operası
İngiltere merkezli topluluk Opera Circus, Osman Kavala’ya Özgürlük kampanyası için bir opera besteledi. 10 dakikalık Osman Bey ve Salyangozlar (Osman and the Snails) operası, Kavala’yla 2014’te Salzburg’da bir seminerde tanışan Nigel Osbourne tarafından bestelendi. Çalışmanın yapımcılığını ise Opera Circus direktörü Tina Ellen Lee üstlendi.
Osbourne, Kavala’nın cezaevinde kalırken yemeğinden çıkan iki salyangozu alıp beslemesi fikrinden ilham alan operanın müziğini iki gecede icra etti. Kavala, 18 Şubat 2020’de beraat ettiğinde iki salyangozu da yanına götürmek istemişti.
Osman Kavala’yla Nasıl Tanıştım?
Gazeteci Mehveş Evin, Kavala’nın tutukluluğunun bininci gününde dünyanın ve Türkiye’nin çeşitli şehirlerinden 18 kişiyle onunla olan tanışıklıklarını, hatıralarını konuştu. Toplantıda Kavala’nın girişimleri, çalışmaları ve sivil toplum hayatına katkılarından da bahsedildi.
Etkinliğe şu isimler katıldı: Armine Avestiyan ve İhsan Karayazı, Banu Breddermann, Didem Pekün, Ertuğrul Akalın, İsmail Erten, Melike Coşkun, Naif Alibeyoğlu, Özcan Yurdalan, Pervin Chakar, Rana Zincir, Ruben Arevshatyan, Sabina Sabolović, Salphi Ghazarian, Serra Ciliv, Ümit Kıvanç, Yavuz Özkaya ve Zafer Kıraç.
Osman Kavala için, 1000. Günde 1 Sözcük
Kavala’nın tutukluluğunun bininci gününe dikkat çeken bir diğer etkinlik ise Osman Kavala için, 1000. Günde 1 Sözcük (On the 1000th Day, 1 Word for Osman Kavala) adlı kampanyaydı. Çalışmada “Kavala’yı bir sözcük ile anlatsanız ne söylerdiniz?” sorusuna gelen cevaplarla, Kavala’yı anlatan bin sözcük derlendi.
Bin kişinin katıldığı ankette en çok kullanılan sözcükler “vicdan ve vicdanlı” (48), “mütevazı ve tevazu” (44), “iyilik ve iyi” (30), “insan” (28), “nezaket” (19), “umut” (17), “diğerkâm” (14), “dayanışma” (13), “zarafet” (11) ve “özgürlük” (11) oldu.
Aradığınız Suç Bulunamadı
Kavala’nın gözaltına alınışının üçüncü yılında Aradığınız Suç Bulunamadı başlıklı bir video kampanya başlatıldı. Kavala’nın tutukluluğundaki şaibeden ve adaletsizlikten yola çıkarak hazırlanan videoda yargı sisteminin hatalı işleyişine gönderme yapılıyor. Cübbesinden hâkim ya da savcı olduğu anlaşılan bir kişiyle takım elbiseli bir başkasının, bir cümle arayarak kitapları karıştırdıkları ama bulamadıkları görülüyor.
3,5 Yıllık Hukuksuzluk
3,5 Yıllık Hukuksuzluk başlığıyla başka bir video kampanya daha başlatıldı. Dava sürecinin köşe başı gelişmelerine kısa kısa yer veren çalışmada Kavala’yı serbest bırakma çağrısı da yineleniyor. Kampanyaya ait videolar Aradığınız Suç Bulunamadı başlığında dosyalanıyor.
Silivri’den Mektuplar
Yönetmen Adrian Figueroa, Kavala’nın cezaevinde yazdığı mektuplardan yola çıkarak Silivri’den Mektuplar (Letters from Silivri, 2020) adlı kısa filmi çekti. Yapımcılığını Çiğdem Mater’in, görüntü yönetmenliğini Meryem Yavuz’un üstlendiği filmde Mustafa Avkıran, sesiyle Osman Kavala’ya hayat verdi. Yönetmen Figueroa, filmini şu sözlerle tanıtıyor: “Bu film, ses ve görüntüyü ayırarak, izleyicilerin Kavala’nın mektuplarını daha dikkatli dinlemelerini ve aynı zamanda sözlerini bir sivil toplum bağlamına yerleştirmelerini sağlayan bir yankı odası yaratmayı amaçlıyor.”
66. Uluslararası Oberhausen Kısa Film Festivali’nin resmî seçkisinde dünya prömiyerini yapan Silivri’den Mektuplar (2019), Fransa’nın, Cannes’dan sonra en büyük festivalleri arasında gösterilen Clermont-Ferrand Uluslararası Kısa Film Festivali’ne konuk oldu. Film önümüzdeki günlerde, 6-14 Ağustos tarihleri arasında Kosova’da düzenlenecek DokuFest Belgesel ve Kısa Film Festivali‘nin Balkan Dox adlı yarışmasında da seyirciyle buluşacak.
Bunu Kim Söylemiş?
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) tutukluluğunun bir hak ihlali olduğu ve derhal serbest bırakılması yönünde karar aldığı Osman Kavala hakkında, Anayasa Mahkemesi’nce ihlalin olmadığına kararı verilmesine dikkat çeken bir video hazırlandı. AYM’nin gerekçeli kararında karşı oy kullanan üyelerin açıklamalarının yer aldığı, Mert Kaya ve Asya Leman’ın hazırladığı Bunu Kim Söylemiş? başlıklı videoyu sanatçılar Tülin Özen, Tilbe Saran, Ahmet Mümtaz Taylan ve Mahir Günşiray seslendirdi.
Osman Kavala’nın tek tutuklu sanık olduğu, hakkındaki “casusluk” dosyası ve çArşı davasıyla birleştirilen Gezi Direnişi davasının ilk duruşması 8 Ekim 2021‘de.
