Sinema-TV Sendikası çatısı altında toplanarak ortak bir açıklama yayımlayan sinema meslek örgütleri, “asgari ücrette meydana gelen yüzde 50 artış ve hayat pahalılığı karşısında minimum yüzde 35 oranında ücret iyileştirme,” kararı aldıklarını duyurdular. Sinema sektörü kamera arkası çalışanlarının açıkladıkları taban ücretlerini konuşuyor.
Enflasyondaki artışla birlikte emekçi kesimlerin yoksullaşmasını beraberinde getiren süreç*, sinema sektörünün emekçilerini de doğrudan etkiledi ve ülke tarihinde bir ilk yaşandı: Sinema-TV Sendikası çatısı altında bir araya gelen kamera çalışanları taban ücretlerini kamuoyuyla paylaştılar. Bunun sonucunda, sinema sektörünün taban ücretlerini tartıştığı ve bu tartışmanın hiç olmadığı kadar kamusal yaşandığı bir sürece girildi.
Taban Ücretleri Yeniden Belirleniyor
2021’in son günlerinde, “önde kamera, arkada dayanışma” şiarıyla hareket eden ve kamera arkası çalışanlarının ortak sendikası olma konusunda çaba gösteren Sinema-TV Sendikası’ndan önemli bir duyuru paylaşıldı. Sinema-TV Sendikası çatısı altında toplanan meslek örgütleri bir araya gelerek son asgari ücret açıklaması ve hayat pahalılığı karşısında ücretlerin minimum yüzde 35 oranında iyileştirmesi yönünde aldıkları kararı kamuoyuyla paylaştılar. Söz konusu on yedi meslek örgütü (birlik, dernek, platform ve dayanışmalar) yayımladıkları bildiriyle “İçinde bulunulan ekonomik koşullarda alınan ücret iyileştirme kararına, tüm işveren ve meslektaşlarımızın uymasını tavsiye ederiz,” diyerek çağrıda bulundular. Açıklamada bu on yedi meslek örgütünün taban ücretlerin belirlenmesi yönündeki ihtiyaç konusunda da ortaklaştıkları belirtildi.
Bu açıklamanın ardından, sendika bünyesindeki meslek birimleri, ortak bildiriye ek olarak kendi içlerinde yaptıkları toplantılarda belirledikleri taban ücretleri ve ücretlerin değişkenlik göstereceği belli başlı koşulları da duyurdular.
2021 yılının son günlerinde ve takiben 2022’in ilk günlerinde, Sinema-TV Sendikası bünyesindeki meslek örgütleri birer birer kendi mesleklerine ilişkin taban ücretlerini açıklamaya başladı. Diğer bir deyişle, minimum yüzde 35 iyileştirme prensibi uyarınca, kendi iş kollarındaki emeğin karşılığı olarak almaları gerektiğini düşündükleri minimum ücreti duyurdular. Kamera Asistanları Derneği (KAD), Yapım Ekipleri Platformu, Reji Asistanları Platformu (RAP), Reklam & Sinema Işık Ekipleri Birliği, Set Fotoğrafçıları Birliği, D.I.T. Platformu ve Kamera Asistanları Platformu gibi meslek örgütleri birer birer uygun gördükleri taban ücretlerini sosyal medya hesaplarından açıkladılar. Türkiye’de sinema tarihinde ilk kez, kamera arkası çalışanlarından oluşan sektör bileşenleri taban ücretlerini kamuoyuyla paylaştılar.
Bu açıklamalarda, özellikle de TV, reklam, sinema ve dijital platform yapımlarının ayrıştırılıp ayrıştırılmaması konusunda değişik yaklaşımlar da gözlemlendi. Örneğin, Ses Teknisyenleri Birliği, bir set teknisyeninin sinema ve dijital platform yapımlarında alması gereken taban ücretini açıkladı; haftalık 4500 TL, günlük 1500 TL olarak. Boom Operatörleri Platformu TV yapımları, sinema/dijital platform yapımları ve reklam filmleri için üç ayrı taban ücret duyurdu. Focus Puller Türkiye Platformu, sinema/dijital platform ve reklam filmleri yapımları için ücret açıklamazken, TV dizilerinde netlik ayarı yapan asistan işçilerin (focus puller) haftalık 4250 TL, günlük 1500 TL taban ücret ile çalışacaklarını duyurdu. Ses Teknisyenleri Birliği ve Boom Operatörleri Platformu’nun taban ücret açıklamalarını desteklediğini beyan eden Sette Ses Birliği gibi bazı meslek örgütleri ise dayanışma mesajı yayınlayarak sürece katkı sunmayı tercih etti. Zaman içinde sendika çatısı altındaki diğer meslek örgütlerinin de taban ücretlerini ortaya koyan fiyat listelerini paylaşması bekleniyor.
Geçtiğimiz günlerde kapsamını genişletme kararı aldığını duyuran ve bünyesine sinema ve sahne sanatları alanlarında sanat yönetimi, sahne, kostüm, saç ve makyaj tasarımı ekiplerini de dâhil ederek Sanat Yönetmenleri Derneği’nden (SYD) Film ve Sahne Tasarım Ekipleri Derneği’ne (FST) evrilen FST de bu değişim sürecinden dolayı taban ücreti konusunda açıklama yapmakta geciktiğini, ancak ilerleyen günlerde kapsamlı bir duyuru yapacağını ifade eden bir ön açıklama paylaştı. Açıklamada ekonomik sorunların yanı sıra her mecrada uygulanan başka “adaletsiz” uygulamalar için de harekete geçilmesinin elzem olduğuna vurgu yapıldı.
SE-YAP: Farklılıklar Göz Ardı Ediliyor, Sosyal Medyadan Olmaz, Bir Araya Gelinmeli
Sektör bileşenlerinin ücret iyileştirme açıklamaları sonrası Sinema Eseri Yapımcıları Meslek Birliği (SE-YAP) de bir açıklama yayımladı. SE-YAP, meslek örgütlerinin paylaştığı fiyat listelerinde ‘sinema filmi’, ‘dizi’ ve ‘dijital platform içerikleri’ arasındaki farklılıkların göz ardı edildiğini öne sürüyor. Film yapımcılarından oluşan SE-YAP’ın bakış açısına göre, bu üç alanda üretilen yapımlarda prodüksiyon bütçeleri, üretim modeli, ticari potansiyel bakımından farklılıklar mevcut ve açıklanan taban ücretleri bu farklılıkları hesaba katmıyor.
Ceren Kalı: Asıl Mecra Farkına Göre Ücretlerin Belirlenmesi Eşitsizliğe Yol Açar
SE-YAP’ın bu eleştirisine Sinema-TV Sendikası’nın avukatlığını Ceren Kalı’dan yanıt geldi. Birgün gazetesinden Umut Serdaroğlu’na açıklamalarda bulunan Kalı, asıl eşitsizliğe yol açacak olan şeyin “mecra farkına göre ücretlerin belirlenmesi” olduğunu dile getirdi. Zira Kalı’ya göre, TV, reklam, sinema, dizi ya da dijital platform içeriği, bütün bu yapımların setlerinde çalışanlar “aynı zorlu şartlarda, aynı uzun sürelerde çalışıyor”, emekçiler yönünden çalışma koşullarında bir fark yok bulunmuyor. Kalı’nın yaklaşımına göre, projelerin ticari potansiyellerine ve bütçelerine vs. göre fiyatlandırma yapılması kamera arkası emeğinin değersizleştirilmesi, ikincil plana itilmesi anlamına geliyor. Kalı, meslek örgütlerinin talep ettiği zam oranının, açıklanan yıllık yüzde 36’lık enflasyon oranının dahi altında kaldığını, dolayısıyla son derece insani bir talep olduğunu vurguluyor.
Sinema sektöründe ciddi bir darboğaz olduğunu kabul eden SE-YAP’ın, Sinema-TV Sendikası bünyesindeki meslek örgütlerine yönelik bir başka eleştirisi de taban ücreti açıklamalarının yapılma biçimiyle ilgili. SE-YAP, sektör paydaşlarının sosyal medya üzerinden açıklama yapmak yerine, bir araya gelerek “karşılıklı talep ve isteklerini konuşabildikleri bir endüstriyel diyalog platformu” oluşturmaları gerektiği görüşünde. SE-YAP Başkan Yardımcısı Serkan Çakarer, Birgün’e yaptığı açıklamada “yaşanan hayat pahalılığı karşısında ücret iyileştirme talebinin doğal olduğunu ancak taleplerin karşılıklı görüşülerek belirlenmesi gerektiğini” belirtti.
Sinema TV-Sendikası: Anlamak Mümkün Değil
Taban ücreti fiyat listelerinin açıklanmasının ardından eleştirilerle karşı karşıya kalan Sinema-TV Sendikası’ndan, Film ve Sahne Tasarım Ekipleri imzasıyla 4 Ocak 2022’de ek bir açıklama daha yapıldı. Gerçek enflasyon rakamları baz alındığında, taleplerin yüksek bulunmasını anlamanın mümkün olmadığının dile getirildiği açıklamada, çalışma saatleri ve koşullarıyla ilgili hak ihlalleri de tekrar gündeme getirildi: “yıllardan beri süregelen yasal sınırların çok çok ötesinde 15-16 saat çalışma süreleri, ödemelerin aylar sonra yapılması, bölüm başı ödemeler…” Sendika ve bileşenleri tüm bu adaletsiz uygulamaların çözümü için ciddi adımların atılmasını talep ediyor.
Neler Olmuştu?
16 Aralık 2021 tarihinde Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun dördüncü ve son toplantısının ardından 2022 yılı için geçerli olacak asgari ücret açıklandı. Buna göre asgari ücret brüt 5 bin 4 lira, net 4 bin 253 lira 40 kuruş olarak belirlendi. Brüt asgari ücretin 700 lira 56 kuruşunu çalışan SGK primi, 50 lira 4 kuruşunu çalışanın işsizlik sigortası primi oluşturuyor. Yeni asgari ücretin işverene toplam maliyeti bir işçi için 5 bin 879 lira 70 kuruşa denk geliyor.
Asgari ücretle ilgili açıklamalarda bulunan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Son 50 yılın en yüksek rakamını ifade eden, yüzde asgari ücret olarak söylüyorum, asgari ücret artışı yüzde 50 seviyesinde gerçekleşmiştir” dese de Ocak 2021’de 2 bin 825 TL olan asgari ücret 382 dolara tekabül ederken Ocak 2022’de 4 bin 250 olarak uygulanan asgari ücret daha açıklandığı gün sadece 274 dolara karşılık geliyordu. Erdoğan’ın hesabı dolar üzerinden yapmayı istismar olarak niteleyen söylemlerine karşın, üretimin pek çok aşamasında dışa bağımlı hâle gelmiş, gıda dâhil pek çok ürünün ithal edildiği Türkiye’de döviz kurlarındaki değişimlerin sonuçları halka direkt olarak yansıyor.
2022 asgari ücreti netlik kazanmadan önce yeni ücretin 5 bin 200 lira olması talebiyle İstanbul Kartal’da miting düzenleyen Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK), asgari ücret zammının kısa sürede büyük ölçüde eridiğine dikkat çekiyor ve 2022’nin bahar aylarında asgari ücretin yeniden belirlenmesini talep ediyor.
