Türkiye tarihinin en ölümcül bombalı saldırısının, 10 Ekim Ankara Katliamı’nın sekizinci yıldönümünde konu üzerine çekilmiş belgeselleri bir araya getirmek istedik.
Geride bıraktığımız günlerde, katliamda bacağını ve üniversiteden iki arkadaşını kaybeden, hayata resim yaparak tutunan Çukurova Üniversitesi İngilizce Öğretmenliği Bölümü öğrencisi Günay Karakuş’un hikâyesinden esinlenen Kuru Otlar Üstüne’nin 10 Ekim temsili tartışma uyandırdı; 2015’te Emek, Barış, Demokrasi Mitingi’ne çağrı yapan sivil toplum örgütlerinin mensubu karakterlere sahip Kanun Hükmü belgeselinin gösterimiyse 60. Altın Portakal’ı iptale sürükleyecek şiddette baskılarla engellendi… Peki Türkiye’nin belgeselcileri, anmaları dahi yasaklanan bir barış iradesini temsil eden 10 Ekim’i nasıl yansıttılar? Hangi filmler çekildi, bu filmlerin festival/gösterim yolculukları nasıl gelişti? Hatırlıyoruz.
Ah (104 dk., 2016) Yön.: Mustafa Ünlü
Mustafa Ünlü’nün belgeseli, IŞİD’in düzenlediği saldırıyı en yakından yaşayan 24 kişinin anlatımıyla, mitinge çağrı yapan DİSK, KESK, Türk Tabipleri Birliği, TMMOB gibi sivil toplum örgütlerinin bakış açılarını da vererek aktarıyor. Ah, bunun yanı sıra, üç saniye arayla iki canlı bomba patlamasının gerçekleştirildiğini -patlama anlarını defalarca perdeye taşıyarak- hatırlatıyor ve söz konusu üç saniyeyi Türkiye’nin savaş politikalarına geri dönülmez bir biçimde geçiş yaptığı bir kırılma anı olarak ele alıyor.
Gösterimler
İlk gösterimi 24 Haziran 2016’da Ankara’daki Büyülü Fener Sineması’nda yapılan film, dünya prömiyerini Amsterdam Belgesel Film Festivali IDFA’da, Kasım 2016’da yapmıştı. Ah, aynı zamanda, Menderes Türel yönetimindeki 53. Uluslararası Antalya Film Festivali’nde de gösterildi. Hatırlanacağı üzere, 2014’teki Gezi Direnişi sansürünün ardından Altın Portakal, AKP’li Türel tarafından sert bir tahribata uğratılmıştı. 2016’da Ulusal Belgesel Film Seçkisi yapıldı, ancak 15 Temmuz darbe girişimini anlatan Ben Ömer’e (2016) takdim edilen İzleyici Ödülü dışında bir ödül verilmedi. 2017’de ise festivalin belgesel seçkisi, yarışmasıyla birlikte tümüyle ortadan kaldırıldı. Kısacası Ah, Türel yönetimi altında festivalde düzenlenen son belgesel seçkisinde yer aldı. Mustafa Ünlü’nün belgeseli, 6. Avrupa Birliği İnsan Hakları Kısa Film Günleri’nde ve 2017’deki İstanbul Uluslararası Film Festivali’nin Ulusal Belgesel Yarışması’nda da gösterildi.
Mustafa Ünlü’nün gözünden
Filmin yönetmeni Ünlü, belgeselde “böyle bir vahşete şahit olmak ne demek” sorusuna odaklandıklarını, filmin “hayatta kalanların sonrasında yaşamlarını nasıl etkilediğini” de yansıtmaya çalıştığını belirtmişti.
Filmi izlemek için tıklayınız.
Elif (79 dk., 2017) Yön.: Emre Kanlıoğlu, Elif Ergezen
10 Ekim 2015’te Ankara Garı önünde yaşanan patlamanın ardından, belgesel yönetmeni Metin Yeğin, saldırıda hayatını kaybeden insanlar belgesellerin yapılması çağrısında bulunur. Bu çağrıya kulak veren belgeselciler Barış Belgeselleri Kolektifi’ni kurarlar. Elif Ergezen bu kapsamda, saldırıda hayatını kaybeden Elif Kanlıoğlu anısına kardeşi Emre Kanlıoğlu ile birlikte Elif adlı bir belgesele imza atar.
Gösterimler
Belgeselin ilk gösterimi 2017 yılında, Didim’de Elif Kanlıoğlu adına açılan parkta, 1 Eylül Barış Günü’nün ertesinde gerçekleştirildi. Hangi İnsan Hakları? Film Festivali, İşçi Filmleri Festivali, Filmamed Belgesel Film Festivali ve TİHV İnsan Hakları Belgesel Film Günler gibi festival gösterimlerinin ardından Elif internet üzerinden erişime açıldı.
Elif Ergezen’in gözünden
“Biz o katliamda kimleri yitirdik? Onlar bir rakam değil.” sorusu ve düşüncesiyle hareket ettiklerini söyleyen filmin yönetmenlerinden Elif Ergezen, Evrensel gazetesine verdiği söyleşide hayatını yitirdiğinde 20 yaşında bir üniversite öğrencisi olan Elif Kanlıoğlu’nu şu sözlerle anlatmıştı:
“İşçilerle beraber grev çadırlarında, eylemlerde yer almış. Kadın mücadelesi içerisinde olmuş. Kürt sorunu üzerine araştırma yapmayı isteyen bir insan. Yani bu anlamda barışı hem kendi yaşamında içselleştirmiş hem de bunu eyleme de dökebilmiş bir insan. Bu anlamda da çok sembolik geliyor bana.”
Filmi izlemek için tıklayınız.
Ölüm Ne Yana Düşer Usta (62 dk., 2019) Yön.: Gül Büyükbeşe
Yapımcılığını Sibel Tekin’in üstlendiği belgeselde Gül Büyükbeşe, Türkiye’de 2015-2017 arasında yaşanan ve çoğunun ardında IŞİD’in parmağı olan 42 patlamanın üçüne odaklanan bir belgesel: 5 Haziran Diyarbakır, 20 Temmuz Suruç, 10 Ekim Ankara katliamları.
Sadece 10 Ekim’in değil, 2015’te gerçekleştirilen üç katliamın hikâyesini anlatan Ölüm Ne Yana Düşer Usta‘da, Diyarbakır katliamında bacağını kaybeden sinemacı Lisa Çalan.
Gösterimler
Filmin ilk gösterimi Ankara Katliamı’nın dördüncü yıldönümü anmaları kapsamında Çankaya Belediyesi Çağdaş Sanatlar Merkezi’nde ve İzmir Ahmet Adnan Saygun Kültür Merkezi’nde yapıldı. Seyircinin büyük çoğunluğunu aileler, yaralılar, sivil toplum örgütleri oluşturuyordu. Ardından yine 2019 yılında 9. Hangi İnsan Hakları Film Festivali kapsamında gösterilen filmin Diyarbakır ve Batman’da özel gösterimleri yapıldı. 2021’de 3. Directed By Women Turkey film festivalinde ve barış temalı sergilerde de gösterilen Ölüm Ne Yana Düşer Usta, en son geçtiğimiz ay 8. Filmamed Belgesel Film Festivali’nde seyirciyle buluştu.
Gül Büyükbeşe’nin gözünden
Altyazı Fasikül’ün Serbest Kürsü köşesine Karşı Bellek Oluşturmaya Gayret Ederken başlıklı bir yazı kaleme alan Gül Büyükbeşe, filmde hem “bu büyük şiddete tanık olmayanlara neler yaşandığı aktarmaya” hem de “duygu sömürüsüne mahal vermeyen, mücadeleyi kırmayacak” bir ton yakalamaya çalıştıklarını dile getirmişti.
Filmi izlemek için tıklayınız.
Benim Annemi Uçan Kuşlar Bile Severdi (75 dk., 2016) Yön.: İlker Kılıç, Gökhan Çakır
Barış Belgeselleri Kolektifi’nin çalışmalarından biri olan Benim Annemi Uçan Kuşlar Bile Severdi, mitinge katılan İstanbul’dan dört kişinin aileleri ve yakınları ile yapılan görüşmeleri içeriyor. İlker Kılıç ve Gökhan Çakır’ın yönettiği film, 2016’da düzenlenen 8. Hangi İnsan Hakları? Film Festivali’nin 10 Ekim Ankara seçkisinde seyirciyle buluştu.
KISALAR
Turan Hoca (29 dk. 2015) Yön.: Mürşit Barto
Metin Yeğin’in çağrısıyla bir araya gelen belgeselciler filmlerinin çoğunu tamamlayamamış olsa da bu kolektif çaba, önemli bir sinema-hafıza girişimi olarak anlam buluyor. Mürşit Barto’nun kısa metrajlı Turan Hoca’sı da Barış Belgeselleri Kolektifi’nin ürünü. Rize’nin Pazar ilçesinde idealist bir öğretmen olarak tanınan, 10 Ekim katliamında sevdiklerini kaybetmiş Osman Turan Bozacı’yı merkeze alan film, 8. Hangi İnsan Hakları? Film Festivali, 10 Ekim Ankara seçkisinde 2016’da seyirciyle buluştu.
Annem Bana Peynir Al Gel Dedi (35 dk., 2016) Yön.: Cihangir Köse
Barış Belgeselleri Kolektifi’nin çalışmalarından olan Annem Bana Peynir Al Gel Dedi, katliamda hayatını kaybeden, İnşaat İşçileri Sendikası’nın kurucusu Tayfun Benol’un hikâyesini anlatıyor. Film, 11. İşçi Filmleri Festivali kapsamında 2016’da seyirciyle buluştu.
Bin Doğanlardan Biri‘nde Ali Deniz Uzatmaz
Bin Doğanlardan Biri (23 dk., 2016) Yön.: Deniz Kar
Barış Belgeselleri Kolektifi’nin ürettiği kısa belgesellerden biri de, Deniz Kar’ın yönettiği Bin Doğanlardan Biri. Gaziantep Nar Sanat Derneği Sinema Atölyesi yapımı olan filmde patlamasında hayatını kaybeden Ali Deniz Uzatmaz’ın hikâyesi anlatılıyor. Bin Doğanlardan Biri de, 8. Hangi İnsan Hakları? Film Festivali’nin 10 Ekim Ankara seçkisinde 2016’da seyirciyle buluştu.
Geride Kalanlar (11 dk., 2015) Yön.: Şafak Pavey
10 Ekim 2015 saldırısı yaşandığında CHP’nin İstanbul Milletvekili olan Şafak Pavey, hastanede tedavi görenlerle yaptığı görüşmeleri kısa bir belgeselde bir araya getirdi. Pavey’in belgeseli çevrimiçi kanallar aracılığıyla seyirciyle buluştu.
Ankara’nın Karası / Qira Engere (30 dk., 2016) Yön. Salih Süleyman
30 dakikalık belgesel, üniversiteyi patlamanın gerçekleştiği 2015 yılında kazanan ve katliamda hayatını kaybeden 19 yaşındaki Ümit Seylan’ın hikâyesini anlatıyor.
Baba Ben de Gideyim mi? (54 dk., 2016) Yön. Nesrin Yılmaz
Cumhuriyet Halk Partisi’nin katliamda yaşamlarını yitiren CHP gençlik kolları üyelerinin anısına hazırladığı, Roboskî’den Ankara’ya çocuklarını kaybeden annelere adanan belgesel.
